Medische Monstermirakels

Er zijn grof gezegd twee soorten medisch-historisch boeken. De ene soort geeft context, analyseert en plaatst in de tijd. De individuele mens staat niet in het middelpunt. De andere soort gaat specifiek over het doen (met name) en het laten (nauwelijks) van een arts (bijna altijd) of een andere gezondheidswerker (zelden). Die laatste vorm valt dan weer in tweeën uiteen. De hoofdpersoon wordt vrij objectief en afstandelijk beschreven (niet vaak) of is een pure held die niets te veel is om de mensheid van zijn lijden te verlossen (heel vaak). Die laatste vorm is vaak spannend en leest doorgaans als een trein, maar is tegelijkertijd niet altijd even betrouwbaar. Dat laatste niet eens zozeer omdat het niet waar zou zijn wat er wordt beweerd, al worden sommige van die hoofdpersonen wel heel erg ‘larger than life’. In dergelijke boeken worden bepaalde ontwikkelingen te veel opgehangen aan die ene persoon terwijl zij gewoon tekenend zijn voor de tijd waarin die persoon leefde, al zal die dan vast en zeker een voortrekkersrol hebben gespeeld of anderszins een prominente plek hebben ingenomen.

Kenmerkender echter is dat er veelal wordt geschreven over mannen – en een enkele vrouw – die verantwoordelijk worden gehouden voor inspanningen, opvattingen en ontwikkelingen die heden ten dage als positief, als mooi en fraai worden erkend. Maar dat was op dat moment vaak nog helemaal niet duidelijk. Sterker: er waren dikwijls gegronde redenen om sceptisch tegenover die ontwikkelingen te staan. Deze sceptici worden echter getransformeerd tot ‘bad guys’, een noodzakelijk element in een dergelijk verhaal omdat alleen bij aanwezigheid van het slechte het goede kan triomferen. En als dan die hoofdpersoon ook nog een getroebleerde jeugd heeft gehad, leefde in een tijd die bol stond van sociale en politieke spanningen en – terecht of onterecht – als ‘vergeten’ kan worden opgevoerd, terwijl hij, althans volgens de schrijver, juist cruciaal is geweest voor alles wat de hedendaagse geneeskunde aan zegeningen heeft te bieden – zoals fantastische chirurgische ingrepen, hygiëne, patiëntvriendelijkheid –; dan is het recept voor een hagiografische bestseller geboren.